Κατάψυξη ωαρίων: Διαδικασίες και ασφάλεια

Τι είναι η κατάψυξη ωαρίων και πόσο επιτυχημένη και ασφαλής είναι η μέθοδος;

Η κατάψυξη ή αλλιώς κρυοσυντήρηση ωαρίων είναι η βασική μέθοδος διατήρησης της γονιμότητας και εφαρμόζεται όταν για διάφορους λόγους καθίσταται σημαντική η φύλαξη ωαρίων καλής ποιότητας και υψηλού δυναμικού ανάπτυξης για μελλοντική χρήση.

Η μέθοδος περιλαμβάνει την κατάψυξη των ωαρίων στο υγρό άζωτο (θερμοκρασία -196 °C) και στη συνέχεια τη φύλαξή τους σε κατάλληλα διαμορφωμένες τράπεζες κρυοσυντήρησης, όπου και ακολουθούνται αυστηρά πρωτόκολλα επιτήρησης του κρυουσντηρημένου γενετικού υλικού.

Διατήρηση γονιμότητας μέσω κατάψυξης ωαρίων πραγματοποιείται συνήθως για ιατρικούς, αλλά και μη ιατρικούς λόγους. Στους ιατρικούς λόγους περιλαμβάνονται περιπτώσεις, όπου λόγω διαφόρων προβλημάτων υγείας αναμένεται να υπάρξει επιτάχυνση της μείωσης του αριθμού των ωαρίων που υπάρχουν στις ωοθήκες. Τέτοιες περιπτώσεις είναι ογκολογικοί ασθενείς που λαμβάνουν συστημική αντικαρκινική θεραπεία, όπως είναι οι χημειοθεραπείες, αλλά και περιστατικά στα οποία παρατηρείται πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια.

Στους μη ιατρικούς λόγους συγκαταλέγονται περιπτώσεις, όπου μία γυναίκα επιθυμεί να παρατείνει χρονικά τον οικογενειακό της προγραμματισμό και προκειμένου να μην αντιμετωπίσει στο μέλλον πιθανά προβλήματα λόγω προχωρημένης αναπαραγωγικής ηλικίας, αποφασίζει να διατηρήσει τη γονιμότητά της.

Το πρωτόκολλο που ακολουθείται σε έναν κύκλο κατάψυξης ωαρίων είναι σχετικά παρόμοιο με το πρωτόκολλο που εφαρμόζεται σε έναν τυπικό κύκλο εξωσωματικής γονιμοποίησης, με τη διαφορά πως τα ωάρια που συλλέγονται δεν γονιμοποιούνται, αλλά καταψύχονται και παραμένουν σε φύλαξη μέχρι να έρθει η κατάλληλη ώρα για να χρησιμοποιηθούν.

Πόσο επιτυχημένη είναι η μέθοδος;

Τα σύγχρονα πρωτόκολλα κρυοσυντήρησης ωαρίων είναι πολύ αποτελεσματικά. Αυτό σημαίνει πως το μεγαλύτερο μέρος των ωαρίων επιβιώνουν μετά την απόψυξη και διατηρούν την ποιότητα και το δυναμικό τους. Επίσης, τα ποσοστά γονιμοποίησης των κατεψυγμένων ωαρίων είναι πολύ υψηλά, ενώ τα έμβρυα που προκύπτουν από τη γονιμοποίηση κατεψυγμένων ωαρίων είναι ποιότητας εφάμιλλης με τη ποιότητα των εμβρύων που προκύπτουν από ‘’φρέσκα’’ ωάρια.

Τέσσερεις είναι οι βασικές παράμετροι που σχετίζονται με την επιτυχία της μεθόδου κατάψυξης ωαρίων:

1. Η κατάψυξη να πραγματοποιηθεί από εξειδικευμένο ιατρικό και επιστημονικό προσωπικό σε κατάλληλα κέντρα που παρουσιάζουν εμπειρία σε μεθόδους διατήρησης της γονιμότητας και έχουν αντίστοιχες πιστοποιήσεις.
2. Η ηλικία κατά την κατάψυξη. Ιδανικά η κατάψυξη πρέπει να πραγματοποιείται πριν τα 35 έτη, καθώς έτσι διασφαλίζεται σε μεγάλο βαθμό πως τα κατεψυγμένα ωάρια είναι καλής ποιότητας.
3. Ο αριθμός των κατεψυγμένων ωαρίων. Όταν πραγματοποιείται κατάψυξη 15-20 ωαρίων το αθροιστικό ποσοστό γέννησης ζώντος νεογνού είναι περίπου 80%.
4. Η ηλικία κατά τη χρήση των κατεψυγμένων ωαρίων. Όσο νωρίτερα κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής ηλικίας πραγματοποιείται η χρήση των κατεψυγμένων ωαρίων, τόσο μειώνεται ο κίνδυνος επιπλοκών της κύησης και μαιευτικών και περιγεννητικών επιπλοκών που σχετίζονται με την κύηση σε προχωρημένη μητρική ηλικία.

Πόσο ασφαλής είναι η διαδικασία;

Σε γενικές γραμμές θα μπορούσαμε να πούμε πως οι κύκλοι εξωσωματικής γονιμοποίησης που χρησιμοποιούνται κατεψυγμένα ωάρια παρουσιάζουν παρόμοια ποσοστά επιτυχίας με τους αντίστοιχους φρέσκους κύκλους, ενώ δεν φαίνεται πως η χρήση κατεψυγμένων ωαρίων αυξάνει τον κίνδυνο μαιευτικών και περιγεννητικών επιπλοκών.

Σε περιπτώσεις που έχουν καταγραφεί ανεπιθύμητα συμβάντα φαίνεται πως αυτά σχετίζονται κυρίως με την ηλικία που πραγματοποιείται η κύηση και με την πιθανή ύπαρξη υποκείμενων παθολογικών καταστάσεων και όχι με την κρυοσυντήρηση αυτή καθαυτή. Ακόμα όμως και σε αυτές τις περιπτώσεις, εφόσον η παρακολούθηση της κύησης γίνεται με τον σωστό τρόπο και από ειδικό ιατρικό προσωπικό, οι κίνδυνοι για επιπλοκές ελαχιστοποιούνται.

Ο Dr Θ. Καλαμπόκας είναι ειδικός στη στη Γυναικολογική Ενδοκρινολογία, Εξωσωματική Γονιμοποίηση, Υστεροσκόπηση, Ενδοσκόπηση

Δείτε το βιογραφικό μου

Επικοινωνήστε μαζί μου

Τι περιλαμβάνει η διαδικασία κατάψυξης των ωαρίων;

Η διαδικασία κατάψυξης των ωαρίων περιλαμβάνει τα εξής βασικά στάδια:

• Βασικός ιατρικός έλεγχος πριν την κατάψυξη: Ο έλεγχος περιλαμβάνει βασικές αιματολογικές και βιοχημικές εξετάσεις, γυναικολογικό έλεγχο, ειδικό ιολογικό έλεγχο και ορμονικό έλεγχο. Σημαντικό στοιχείο του βασικού ελέγχου είναι η εκτίμηση του ωοθηκικού αποθέματος, δηλαδή η κατά προσέγγιση αξιολόγηση του διαθέσιμου αριθμού ωαρίων στις ωοθήκες.
• Φαρμακευτική διέγερση των ωοθηκών: Όπως συνήθως συμβαίνει και στους τυπικούς κύκλους εξωσωματικής γονιμοποίησης, στο πλαίσιο των κύκλων κατάψυξης ωαρίων χορηγούνται πρωτόκολλα φαρμακευτικής διέγερσης των ωοθηκών προκειμένου να συλλεχθούν περισσότερα από έναν ωάρια, όπως θα συνέβαινε σε έναν φυσικό καταμήνιο κύκλο. Η διάρκεια της διέγερσης, όπως και το είδος των φαρμάκων ποικίλουν ανά περίπτωση, αλλά συνήθως χορηγούνται γοναδοτροπίνες και η διάρκεια είναι περίπου 12-13 ημέρες.
• Ωοληψία: μόλις ολοκληρωθεί η διέγερση και μετά από κατάλληλη προετοιμασία πραγματοποιείται η συλλογή των ωαρίων που αναπτύχθηκαν κατά τη διέγερση των ωοθηκών, μέσω μίας μικρο-επεμβατικής διαδικασίας που ονομάζεται ωοληψία. Η ωοληψία πραγματοποιείται με ήπια αναισθησία και διαρκεί 15-20 λεπτά.
• Αξιολόγηση της ποιότητας των ωαρίων: Αμέσως μετά τη συλλογή τους τα ωάρια αξιολογούνται στο εμβρυολογικό εργαστήριο για τη ποιότητα και το βαθμό ωριμότητάς τους. Μόνο τα ώριμα και καλής ποιότητας ωάρια καταψύχονται, καθώς τα άλλα δεν μπορούν να γονιμοποιηθούν. Εφόσον το πρωτόκολλο της διέγερσης έχει ακολουθηθεί σωστά πάνω από το 90% των ωαρίων είναι ώριμα.
• Κατάψυξη: Σήμερα τα ωάρια καταψύχονται με τη μέθοδο της ταχείας κατάψυξης ή αλλιώς υαλοποίησης. Η μέθοδος αυτή εφαρμόζεται από το 2012 και είναι η πιο αποτελεσματική, καθώς διατηρείται η ακεραιότητα και η ποιότητα των ωαρίων σε εξαιρετικό βαθμό. Κατά την κατάψυξη η οποία πραγματοποιείται στο εμβρυολογικό εργαστήριο, τα ωάρια εκτίθενται σε αυξανόμενες συγκεντρώσεις ειδικών μέσων (υγρών) που έχουν κρυοπροστατευτικές ιδιότητες και στη συνέχεια τοποθετούνται στο υγρό άζωτο σε θερμοκρασία 196 °C. Η μέθοδος αυτή περιορίζει σημαντικά την δημιουργία κρυστάλλων πάγου στο εσωτερικό των ωαρίων και ως εκ τούτου μειώνεται σημαντικά ο κίνδυνος καταστροφής των ωαρίων. Τα ωάρια φυλάσσονται σε ειδικά δοχεία υγρού αζώτου (tanks), τα οποία βρίσκονται σε κατάλληλα διαμορφωμένους χώρους που ονομάζονται τράπεζες κρυοσυντήρησης. Η ταχεία κατάψυξη διαρκεί περίπου 5 λεπτά.
• Απόψυξη: Όταν έρθει η ώρα να χρησιμοποιηθούν, τα κατεψυγμένα ωάρια αποψύχονται μέσω μίας διαδικασίας που είναι αντίστροφη της απόψυξης. Απομακρύνονται από το υγρό άζωτο και τοποθετούνται σε ειδικά μέσα καλλιέργειας στους 37 °C. Μετά από λίγη ώρα τα ωάρια έχουν ανακτήσει πλήρως τις ιδιότητές τους και είναι έτοιμα να γονιμοποιηθούν. Σήμερα, το ποσοστό επιβίωσης των ωαρίων μετά την απόψυξη είναι μεγαλύτερο του 90%.

Πόσο χρόνο μπορούν να παραμείνουν κατεψυγμένα τα ωάρια;

Με βάση τα επιστημονικά δεδομένα και εφόσον τα κατεψυγμένα ωάρια φυλάσσονται κάτω υπό ιδανικές συνθήκες, μπορούν να παραμείνουν στην κατάψυξη για πάρα πολλά χρόνια, χωρίς να επηρεάζεται σε οποιοδήποτε βαθμό η ποιότητά τους και το δυναμικό τους μετά την απόψυξη. Ωστόσο, η νομοθεσία θέτει συχνά περιορισμούς στη μέγιστη διάρκεια φύλαξης. Στην Ελλάδα ισχύει πως τα ωάρια μπορούν να παραμείνουν στην κατάψυξη για 5 έτη και δίνεται η δυνατότητα παράτασης της διάρκειας της κρυοσυντήρησης για 5 έτη κάθε φορά, με έγγραφη αίτηση των δικαιούμενων και με ανώτατο όριο παράτασης τα 20 έτη.

Η μέθοδος της κατάψυξης ωαρίων όπως εφαρμόζεται σήμερα είναι εξαιρετικά αποτελεσματική και ασφαλής, καθώς το μεγαλύτερο μέρος των κατεψυγμένων ωαρίων επιβιώνουν και διατηρούν τη ποιότητα και τη δυναμική τους μετά την απόψυξη. Ωστόσο, πρέπει να τονιστεί πως η μέθοδος πρέπει να εφαρμόζεται σε κατάλληλα εξειδικευμένα κέντρα που διαθέτουν εξοπλισμό υψηλής τεχνολογίας και άρτια εκπαιδευμένο επιστημονικό προσωπικό.

Πως γίνεται η διαδικασία γονιμοποίησης των κατεψυγμένων ωαρίων και πως η μεταφορά στην μήτρα των εμβρύων που έχουν προκύψει από κατεψυγμένα ωάρια;

Η διαδικασία περιλαμβάνει τα εξής στάδια:

Γονιμοποίηση

Λίγες ώρες μετά την απόψυξη τα ωάρια γονιμοποιούνται με τη μέθοδο της μικρογονιμοποίησης (ICSI). Κατά τη μέθοδο αυτή τα αποψυγμένα ωάρια και τα σπερματοζωάρια τοποθετούνται σε ένα τρυβλίο (ειδικό πιατάκι) σε ξεχωριστές σταγόνες καλλιεργητικού υλικού. Με τη βοήθεια ειδικού εξοπλισμού και στο μικροσκόπιο, εξειδικευμένος εμβρυολόγος επιλέγει και συλλέγει με μία μικρο-βελόνα ένα σπερματοζωάριο με καλά χαρακτηριστικά και το εγχέει στο εσωτερικό ενός ωαρίου.

Η διαδικασία επαναλαμβάνεται για κάθε ένα διαθέσιμο ωάριο. Στη συνέχεια τα ωάρια στα οποία έχει γίνει μικρογονιμοποίηση τοποθετούνται σε ειδικό κλίβανο και καλλιεργούνται σε ιδανικές και σταθερές συνθήκες.

Έλεγχος γονιμοποίησης

Περίπου 16 – 18 ώρες μετά τη μικρογονιμοποίηση οι εμβρυολόγοι ελέγχουν την επιτυχία γονιμοποίησης. Τα ωάρια (πλέον ονομάζονται έμβρυα) που έχουν γονιμοποιηθεί ομαλά συνεχίζουν να καλλιεργούνται έως και 5η – 6η ημέρα μετά τη γονιμοποίηση. Το έμβρυο στο στάδιο αυτό ονομάζεται βλαστοκύστη.

Έλεγχος ποιότητας και επιλογή εμβρύων

Την 5η – 6η ημέρα μετά την γονιμοποίηση, στο στάδιο της βλαστοκύστης, τα έμβρυα αξιολογούνται με βάση τα μορφολογικά τους χαρακτηριστικά και το ρυθμό ανάπτυξής τους από εξειδικευμένους εμβρυολόγους. Οι εμβρυολόγοι επιλέγουν τα καλύτερα έμβρυα για μεταφορά στη μήτρα.

Εμβρυομεταφορά

Αποτελεί το τελικό στάδιο ενός κύκλου εξωσωματικής γονιμοποίησης. Πρόκειται για μία σχετικά ανώδυνη διαδικασία για την οποία δεν απαιτείται αναλγησία ή αναισθησία. Στο στάδιο αυτό η υποψήφια μητέρα στην οποία θα γίνει η μεταφορά των εμβρύων τοποθετείται στην γυναικολογική καρέκλα. Με τη χρήση κολποδιαστολέα και με την καθοδήγηση διακοιλιακού υπερήχου εισάγεται ένας λεπτός καθετήρας, από τον κόλπο και διαμέσου του τραχήλου στην μήτρα, μέσω του οποίου γίνεται η μεταφορά των επιλεγμένων εμβρύων, όπου και ολοκληρώνεται η διαδικασία. Η εμβρυομεταφορά είναι πολύ σύντομη και μετά από λίγα λεπτά ανάπαυσης η υποψήφια μητέρα μπορεί να αποχωρήσει.

Ο αριθμός των εμβρύων που μεταφέρεται στη μήτρα ποικίλει από περίπτωση σε περίπτωση και εξαρτάται από πολλές παραμέτρους όπως είναι η ηλικία, το αναπαραγωγικό ιστορικό, η ποιότητα των διαθέσιμων εμβρύων, το νομοθετικό πλαίσιο, αλλά και η επιθυμία της υποψήφιας μητέρας. Σε κάθε περίπτωση ο αριθμός επιλέγεται με στόχο την μεγιστοποίηση των πιθανοτήτων επιτυχούς έκβασης της εξωσωματικής και ελαχιστοποίησης των πιθανοτήτων ύπαρξης πολύδυμης κύησης, η οποία είναι μία κύηση υψηλού κινδύνου. Σε περίπτωση που υπάρξουν πλεονάζοντα έμβρυα από τη διαδικασία αυτά μπορούν να καταψυχθούν για μελλοντική χρήση, ακόμα και εάν έχουν προκύψει από κατεψυγμένα ωάρια.

Ορμονική υποστήριξη ενδομητρίου

Προκειμένου να μεγιστοποιηθούν οι πιθανότητες εμφύτευσης του εμβρύου και εγκαθίδρυσης της κύησης τις περισσότερες περιπτώσεις χορηγούνται ορμονικά σκευάσματα για την υποστήριξη του ενδομητρίου. Στις περιπτώσεις όπου ο κύκλος πραγματοποιείται με χρήση κατεψυγμένων ωαρίων ή/και εμβρύων η προετοιμασία του ενδομητρίου συνήθως ξεκινά πριν από την εμβρυομεταφορά στην αρχή του κύκλου και συνεχίζεται έως και την ημέρα που γίνεται ο έλεγχος εγκυμοσύνης μέσω μέτρησης της β-χοριακής γοναδοτροπίνης στο αίμα, περίπου 2 εβδομάδες μετά την εμβρυομεταφορά.

Ποιο είναι το κόστος της κατάψυξης ωαρίων στην Ελλάδα;

Το κόστος της διαδικασίας κατάψυξης ωαρίων μπορεί να διαφέρει ανάλογα με τη χώρα και το κλιμακούμενο σύστημα χρεώσεων του κάθε κέντρου αναπαραγωγής. Στην Ελλάδα, το κόστος της διαδικασίας είναι συνήθως αρκετά υψηλό και μπορεί να κυμαίνεται από 1500 ευρώ έως 4000 ευρώ ανά κύκλο κατάψυξης, ανάλογα με το κέντρο αναπαραγωγής και τις προσφερόμενες υπηρεσίες.

Επιπλέον, υπάρχουν και άλλες δαπάνες που σχετίζονται με τη διαδικασία, όπως η συλλογή των ωαρίων, η επεξεργασία τους και η αποθήκευση σε ειδικούς κρυοθερμικούς κάδους σε υγρό άζωτο, που μπορεί να προσθέσει επιπλέον κόστος. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το κόστος μπορεί να διαφέρει ανάλογα με τον αριθμό των ωαρίων που θα καταψυχθούν και τον αριθμό των κύκλων κατάψυξης που θα διεξαχθούν.

Ποια κέντρα κατάψυξη; ωαρίων υπάρχουν στην Ελλάδα;

Υπάρχουν αρκετά κέντρα κατάψυξης ωαρίων στην Ελλάδα, τα οποία παρέχουν τις αντίστοιχες υπηρεσίες στους ασθενείς. Μερικά από αυτά τα κέντρα είναι τα ακόλουθα:

• Embryolab – Θεσσαλονίκη
• IASO – Αθήνα
• Genesis – Αθήνα
• IVF Athens Center – Αθήνα
• ΙΑΣΩ ΝΙΜΤΣ – Αθήνα
• ΑΜΑ ΜΗΤΕΡΑ – Θεσσαλονίκη
• Βιοιατρικό Κέντρο Αθηνών – Αθήνα
• Κέντρο Αναπαραγωγής IVF Παπανικολάου – Θεσσαλονίκη

Αυτά τα κέντρα προσφέρουν υπηρεσίες κατάψυξης ωαρίων και άλλων εκλεκτικών μεθόδων αναπαραγωγής στους ασθενείς που αντιμετωπίζουν προβλήματα αναπαραγωγής.

Ο Θοδωρής Καλαμπόκας στην Πελίνα Θεοδοσίου για την κατάψυξη ωαρίων, ως μέσο διατήρησης της γονιμότητας της γυναίκας (video).

Δείτε επίσης:               Ενημερωθείτε αναλυτικά για την εξωσωματική γονιμοποίηση