Είναι ο όρος που χρησιμοποιείται όταν μια γυναίκα γεννήσει φυσιολογικά, αφού είχε μια καισαρική τομή στο παρελθόν [ο αγγλικός όρος είναι VBAC (vaginal birth after caesarean section)].

Αν η επιθυμία σας να γεννήσετε με φυσιολογικό τοκετό δεν πραγματοποιήθηκε την πρώτη φορά, τώρα έχετε μια δεύτερη ευκαιρία. Ειδικά στη χώρα μας, όπου το ποσοστό καισαρικών τομών φθάνει το 60-65%, ο κολπικός τοκετός μετά από καισαρική τομή, μια κοινή πρακτική στις ανεπτυγμένες χώρες του Δυτικού κόσμου, αποτελεί όχι πολυτέλεια, αλλά ανάγκη. Χάρη στις εξελίξεις της Μαιευτικής, μπορείτε να φέρετε ένα μωρό στον κόσμο βιώνοντας την “ευλογία” του φυσιολογικού τοκετού.

Η επιθυμία πολλών ζευγαριών για φυσιολογικό τοκετό μπορεί να ξεπερνάει τα ιατρικά δεδομένα και να γίνεται σχεδόν ενστικτώδης. Μάλιστα, η βιωματική αυτή εμπειρία δεν αφορά μόνο στις γυναίκες αλλά και στους άνδρες συντρόφους τους. Όλο και πιο συχνά γυναίκες που έχουν γεννήσει με καισαρική τομή ζητούν την επόμενη φορά να γεννήσουν φυσιολογικά. Μάλιστα, οι λόγοι δεν είναι αποκλειστικά ψυχολογικοί αλλά και ιατρικοί.

Τα πλεονεκτήματα ενός επιτυχημένου VBAC περιλαμβάνουν τη βίωση της διαδικασίας ενός κολπικού τοκετού (μπορεί να περιλαμβάνει υποβοηθούμενο τοκετό), την αυξημένη πιθανότητα για έναν μελλοντικό φυσιολογικό τοκετό και τη δυνατότητα περισσότερων μελλοντικών κυήσεων, τη συντομότερη ανάρρωση και μικρότερη παραμονή στο νοσοκομείο, τη μείωση του πόνου στην κοιλιά μετά τη γέννηση και βέβαια τις βραχυπρόθεσμες και απώτερες συνέπειες από το χειρουργείο της καισαρικής.

Συνολικά, περίπου τρεις στις τέσσερις γυναίκες (70-75%) με μια εγκυμοσύνη υπό στενή παρακολούθηση, χωρίς επιπλοκές, μπορούν να γεννήσουν με φυσιολογικό τοκετό μετά από μία καισαρική τομή.

Επί της ουσίας, η μόνη πραγματική αντένδειξη είναι η δυσαναλογία που οφείλεται στην ανατομία της γυναικείας πυέλου, δηλαδή όταν οι διαστάσεις της λεκάνης της γυναίκας είναι τέτοιες που δεν επιτρέπουν την εξέλιξη ενός φυσιολογικού τοκετού και που, όπως είναι φυσικό, δε μεταβάλλονται σε μια νέα εγκυμοσύνη.

Σε περίπτωση που μια γυναίκα έχει στο ιστορικό της πάνω από δύο προηγούμενες καισαρικές, ιδιαίτερα υπό το νομικό καθεστώς που ισχύει στη χώρα μας, θα γεννήσει πιθανότατα εκ νέου με καισαρική τομή.

Ωστόσο, πρέπει να θυμόμαστε ότι η επιλογή του φυσιολογικού τοκετού δεν είναι πάντα εφικτή, ούτε μπορεί να οριστικοποιηθεί κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Δεν μπορούμε καν να είμαστε 100% σίγουροι ούτε τη μέρα του τοκετού. Το αν τελικά θα γίνει πραγματικότητα η προοπτική αυτή εξαρτάται από την εξέλιξη τόσο της κύησης όσο και του τοκετού.

Εντούτοις, υπάρχουν κάποιοι προγνωστικοί παράγοντες για την επιτυχία ή μη του φυσιολογικού τοκετού μετά από καισαρική τομή:

  • Το βάρος του εμβρύου να μην είναι μεγάλο (συνήθως ως όριο καθορίζονται τα τέσσερα κιλά). Όταν ξεπερνάει αυτό το όριο, τότε οι πιθανότητες επιτυχίας της προσπάθειας μειώνονται.
  • Το χρονικό διάστημα ανάμεσα στους δύο τοκετούς πρέπει να είναι τουλάχιστον δύο χρόνια (πολλοί ερευνητές διεθνώς βέβαια μειώνουν το όριο αυτό στον ένα χρόνο). Έτσι, εξασφαλίζουμε ότι θα έχει επέλθει επούλωση της τομής της μήτρας και ότι η γυναίκα θα κινδυνεύσει λιγότερο από τυχόν ρήξη (“σκίσιμο”) της ουλής της μήτρας.
  • Η σωματική αρμονία ανάμεσα στη μητέρα και στο μωρό. Αντίθετα, τα σημεία δυσαναλογίας δυσχεραίνουν την προσπάθεια. Για παράδειγμα, αν η μητέρα είναι μικρόσωμη και το μωρό έχει μεγάλο κεφάλι ή μεγάλο βάρος, τότε ο φυσιολογικός τοκετός εγκυμονεί αυξημένους κινδύνους.
  • Η απουσία επιπλοκών τόσο κατά την καισαρική τομή που προηγήθηκε όσο και κατά τη διάρκεια της τρέχουσας εγκυμοσύνης.
  • Η καλή γνώση του χειρουργικού ιστορικού μητέρας και των χειρουργικών επεμβάσεων που έχει υποστεί: αν η γυναίκα έχει χειρουργηθεί στο παρελθόν για άλλους λόγους, κυρίως στα πλαίσια γυναικολογικών παθήσεων (π.χ. αφαίρεση ινομυωμάτων), η πραγμάτωση του τοκετού γίνεται πιο σύνθετη.
  • Αν πριν την καισαρική έχει προηγηθεί άλλος φυσιολογικός τοκετός, τότε αυξάνονται τα ποσοστά επιτυχίας.
  • Αν η μήτρα έχει χειρουργηθεί στο παρελθόν με κάθετη τομή, είτε για να έρθει ένα μωρό στον κόσμο είτε για να γίνει μια γυναικολογική επέμβαση, τότε δεν επιτρέπεται να προχωρήσουμε σε κολπική γέννα.
  • Άλλοι μαιευτικοί λόγοι όπως π.χ. το εγκάρσιο σχήμα (όταν, δηλαδή, το μωρό δεν κατεβαίνει κάθετα, αλλά βρίσκεται) οριζόντια στη μήτρα ή η ισχιακή προβολή του εμβρύου πριν τον τοκετό (όταν δηλαδή “κατεβαίνει” με τα πόδια), ή άλλες “ανώμαλες προβολές” του εμβρύου (π.χ. αν, για παράδειγμα, έχει το πρόσωπο προς τα πίσω, τα πόδια ή τα οπίσθια προς τα κάτω ) καθιστούν απαραίτητη την καισαρική τομή. Η «ανώμαλη προβολή του εμβρύου» θεωρείται ένδειξη για καισαρική. Με τον όρο αυτό οι ειδικοί περιγράφουν τον τρόπο που «κατεβαίνει» το μωρό από τη μήτρα προς τον κόλπο. τότε ο φυσιολογικός τοκετός είναι παρακινδυνευμένη επιλογή ακόμη κι αν δεν έχει προηγηθεί καισαρική.
  • Ο προδρομικός πλακούντας είναι μια κατάσταση κατά την οποία ο πλακούντας καλύπτει μέρος ή ολόκληρο τον τράχηλο της μήτρας και προκαλεί κολπική αιμορραγία. Σε αυτήν την περίπτωση ο κολπικός τοκετός πρέπει να αποφεύγεται.
  • Αν συντρέχουν άλλες γνωστές ιατρικές ενδείξεις για καισαρική τομή, τότε ο φυσιολογικός τοκετός δεν αποτελεί επιλογή. Τέτοιες είναι π.χ. η βαριά υπέρταση της κύησης (προεκλαμψία- εκλαμψία και όταν η αγωγή τοκετού δεν είναι επιλογή) , ο ενεργός έρπης των γεννητικών οργάνων κλπ.
  • Οι πραγματικοί κίνδυνοι: Αυτό που κάνει τους γιατρούς να επιλέγουν την ασφάλεια της καισαρικής όταν έχει ήδη προηγηθεί μια ακόμη τέτοια επέμβαση είναι ο κίνδυνος ρήξης (σκισίματος) της μήτρας. Οι πιθανότητες μιας τέτοιας εξέλιξης στον φυσιολογικό τοκετό μετά από καισαρική κυμαίνονται από 1% έως 12%, σύμφωνα με τις διάφορες μελέτες.

Η ρήξη της μήτρας είναι σοβαρή εξέλιξη που απειλεί τη ζωή τόσο της μητέρας όσο και του εμβρύου. «Οι ισχυρές πιέσεις που δέχεται η μήτρα κατά τον κολπικό τοκετό μπορούν να προκαλέσουν ρήξη στην ουλή της προηγούμενης καισαρικής», μας λέει ο γυναικολόγος. «Καθώς όμως ο τοκετός εξελίσσεται κολπικά, δεν έχουμε οπτική επικοινωνία για να δούμε τη ρήξη τη στιγμή που συμβαίνει και να την προλάβουμε πριν συνεχιστεί. Την καταλαβαίνουμε από συμπτώματα όπως ο έντονος πόνος στην κοιλιά, η κολπική αιμορραγία και η αιμοδυναμική αστάθεια που εκφράζεται με χαμηλή πίεση.

Συχνά το έμβρυο χάνει την πορεία με την οποία κατευθυνόταν προς τον κόλπο. Όμως και οι ίδιες οι λειτουργίες του μωρού διαταράσσονται, καθώς στο 70% των περιστατικών ρήξης μήτρας παρουσιάζεται οξεία βραχυκαρδία (πέφτουν οι σφυγμοί και η πίεση). Είναι πιθανό, μάλιστα, η επισκληρίδιος αναισθησία να καλύψει ορισμένα από τα παραπάνω συμπτώματα και να καθυστερήσει τη διάγνωσή τους». Η κατάσταση αντιμετωπίζεται με επείγουσα καισαρική και, ανάλογα με τη σοβαρότητα, με επέμβαση στη μήτρα και μετάγγιση αίματος.

Ανάλογα με την εξέλιξη των πραγμάτων, ο γιατρός προχωρεί είτε σε χειρουργική αποκατάσταση της μήτρας είτε ακόμα και σε υστερεκτομία. Υπάρχει, ωστόσο, και το ενδεχόμενο μιας λιγότερο σοβαρής επιπλοκής, της «υποκλινικής» ρήξης της μήτρας. Πρόκειται για τη διάνοιξη της ουλής χωρίς να προκληθεί αιμορραγία, ο γιατρός τη διαπιστώνει στον έλεγχο μετά τον τοκετό και προχωράει στην κατάλληλη μέθοδο αποκατάστασης.

Σε κάθε περίπτωση ο κολπικός τοκετός μετά από καισαρική τομή αποτελεί μια πραγματικότητα η οποία πρέπει να προσφέρεται σε κάθε ζευγάρι το οποίο τον επιθυμεί. Στα πλαίσια διεκπεραίωσής του από μια έμπειρη μαιευτική ομάδα, σε συνδυασμό βέβαια με τον πλήρη και επιμελή προγεννητικό έλεγχο σε όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης , είναι μια ποιοτική εναλλακτική επιλογή μαίευσης.